[texti þetta ver útfært, ekki á einkynsmáli, heldur á því, í reynd kynhlutlausa þríkynsmáli, er leyfir bara hlutveruorðum að halda málfræðilegu kyni sínu, meðan orð sem höfða til persóna eða mannvera verða hvorugkynjuð, og í sumum orðflokkum, fá einnig sérstakt kynhlutlaust mannverumynd. Textið ver birt fyrst í nærgerði þríkynsmálsins, síðan í fjærgerði þess, og að lokum til frekari samanburða, á einkynsmáli því sem líka ver notað í málfræðilegu athugasemdunum um textið neðanmáls]

Um helför Kristí, og hversu þenn(*) heimtaði upp Adam og alla dauða(**) úr helvíti.

Kapítuli 4, í nærgerði þríkynsmáls

En ég tek frá því að seígja, er þá enn gerðist fleira til stórmerkja, og það var mjög í þá mund dægra sem þetta gerðisk: Þá opnaðisk himininn, og þar kom fram fyrst hestur einn hvítur,  en höfðíngi þenn(***) sem reið hesti þeim, var göfugri öllum öðrum, og þenn gjörvasti(°) allra annarra. Augu þenns voru sem eldslogar, kórónu á höfði sér hafði þenn, er á mátti sjá að líta mörg sigurmerki, og yfir öðrum og innri klæðum sínum hafði þenn eitt sem var blóði strokið, og á klæði þenns yfir mjöðmum þenns voru orð þessi rituð: rex regum et dominus dominorum [konúngur konúnga, herri herra].  Þenn var og sólu bjartari, og leiddi eftir sér her eitt mikið(°°), og alli þey er þenni fylgdu, riðu hvítum hestum, og voru klæddi(°°°) hvíta silki, og voru ljósbjarti(+) mjög.

Þenn hið alvolduga konúngið(++) leit þá Jórsalaborg og mælti: ”Gildra(+++) sú sem að Jórsölum ver gjörð, verði Miðgarðsormi að falli og að dauða.” Þenn fól svo aungulinn í agninu, að hann mátti eigi sjá, og svo og línuna í gildrunni, og vaðið, svo að það var alls ósýnilegt.

Þareftir bauð þenn nokkrum dýrlíngum sínum að fyrir sér fara og gera vart við komu sína til helvítis.

Kapítuli 4, í fjærgerði þríkynsmáls

En ég tekur frá því að seígja, er þá enn gerðist fleira til stórmerkja, og það var mjög í þá mund dægra sem þetta gerðisk: Þá opnaðisk himininn, og þar kom fram fyrst hestur einn hvítur,  en höfðíngi þenn(***) sem reið hesti þeim, var göfugri öllum öðrum, og þenn gjörvasti(°) allra annarra. Augu þenns voru sem eldslogar, kórónu á höfði sér hafði þenn, er á mátti sjá að líta mörg sigurmerki, og yfir öðrum og innri klæðum sínum hafði þenn eitt sem var blóði strokið, og á klæði þenns yfir mjöðmum þenns voru orð þessi rituð: rex regum et dominus dominorum [konúngur konúnga, herri herra].  Þenn var og sólu bjartari, og leiddi eftir sér her eitt mikið(°°), og alli þey er þenni fylgdu, riðu hvítum hestum, og voru klæddi(°°°) hvíta silki, og voru ljósbjarti(+) mjög.

Þenn hið alvolduga konúngið(++) leit þá Jórsalaborg og mælti: ”Gildra(+++) sú sem að Jórsölum ver gjörð, verði Miðgarðsormi að falli og að dauða.” Þenn fól svo aungulinn í agninu, að hann mátti eigi sjá, og svo og línuna í gildrunni, og vaðið, svo að það var alls ósýnilegt.

Þareftir bauð þenn nokkrum dýrlíngum sínum að fyrir sér fara og gera vart við komu sína til helvítis.

Kapítuli 4, einkynsmáli fjær

En ég tekur frá því að seígja, er þá enn gerðist fleira til stórmerkja, og það var mjög í það mund dægra sem þetta gerðisk: Þá opnaðisk himinið, og þar kom fram fyrst hestur eitt hvítt að liti,  en höfðíngi þenn(***) sem reið hesti því, var göfugri öllum öðrum, og þenn gjörvasti(°) allra annarra. Augu þenns voru sem eldslogi, á höfði sér hafði þenn kóróni, er á mátti sjá að líta mörg sigurmerki, og yfir öðrum og innri klæðum sínum hafði þenn eitt sem var blóði strokið, og á klæði þenns yfir mjöðmum þenns voru orð þessi rituð: rex regum et dominus dominorum [konúngur konúnga, herri herra].  Þenn var og sóli bjartari, og leiddi eftir sér her eitt mikið(°°), og alli þey er þenni fylgdu, riðu hvítum hestum, og voru klæddi(°°°) hvíta silki, og voru ljósbjarti(+) mjög.

Þenn hið alvolduga konúngið(++) leit þá Jórsalaborg og mælti: ”Gildri  það sem að Jórsölum ver gjört, verði Miðgarðsormi að falli og til dauðs.” Þenn fól svo aunglið í agninu, að það mátti eigi sjá, og svo og línið í gildrinu, og vaðið, svo að það var alls ósýnilegt.

Þareftir bauð þenn nokkrum dýrlíngum sínum að fyrir sér fara, og gera vart við komi sitt til helvítis.

______

Athugasemdi (skrifuð á kynhlutlausu íslensku einkynsmáli):

(*) kynhlutlaust persónufornafn, mannverumyndi af ”það”. Beygíngi (hér): þenn – þenna – þenni – þenns | þey – þey – þeim –þeirra. Persónufornafnið ”það” ver auðvitað sjálft kynhlutlaust, en það ver mestmegnis notað um hluti, og kann því mörgum finnast það annarlegt að nota ”það” um mannveri, eða þá um guðveri, eins og það hér ver um að ræða. Þó ver það alltaf málfræðilega gángbært að nota ”það” og önnur hlutverumyndi (hvorugkynið) í höfðun til persóna, mannvera, en ekki öfugt.

Persónufornafnið ”þenn” hefur verið myndað utfrá (a) persónu- og ábendíngisfornafninu ”den” í dönsku, norsku og sænsku máli, og (b) lausa samkynsgreininu því ákveðna í þessum málum. Beygíngi þess hafa við haft ýmisleg, t.d. með þolfall eintalsins í sama myndi og nefnifallsins, og á stundum hafa við haft hug á að kastan um þolfalls- og þágufallsmyndunum: þenn – þenni – þenna – þenns, en ofan frágreinda beygínið ver það sem við hér nota.

(**) [allir/allar/öll] > alli,  ver málfræðilega kynhlutlaust (og ekki kyngreinandi) mannverumynd af óákveðna fornafninu ”öll”, og notast hér með höfðun till persóna, útífrá beygíngismynstrinu: i – a – u – s | i – a – um – (r)a. Mannverumyndið ”alli” ver hér í þolfalli fleirtalsins, alla. Valfrjálst ver að nota ”öll” ef man svo vill. [I öðru texta-tilrauni okkar (Jóhhannesarguðspjallið) hafa við haft allmenna munstrið sem svo: i – i – u – s | i – a – um – (r)a, og fundist betur fara á því.]

Þetta beygíngarmynstur mun passa flestum óakveðnum fornöfnum og spurnarfornöfnunum, en t.d. óákveðna ábendíngisfornafnið ”sami” verður að fá annað og eigið beygíngi, t.d.: i – i – a – a | u – u – u – u. Sama gildir ákveðna ábendíngisfornafnið ”þessi”, sem vi’ hér hafa valið að beygja svo: þenna – þenna – þensu –   þensa | þensi – þensi – þessum – þessara. Orðaflokkur fornafna ver ekki sérstaklega stór, og nauðsynlegt mun vera að tékka á hverju og einu þeirra og ákvarða hvert kynhlutlaust beygíngi þeirra fer best á að hafa.

[dauður/dauð/dautt] > dauði, ver kynhlutlaust mannverumynd af lýsíngisorðinu ”dautt”. Þey sem dáið höfðu og um ver fjallað voru persóni, ekki, t.d. veiri, eða mauri. Beygíngismunstur lýsíngisorða í mannverumyndi fylgir sama munstri og því sem gildir fyrir óákveðnu fornöfnin. Það fjallar um að leggja ”i” að stofni, og beygja skv. ofansögðu. Lýsíngisorð eíns og ”farinn” eða ”heimill” myndast þá þannig, [farinn/farin/farið] > farni, [heimill/heimil/heimilt] > heimli, þ.v., farin + i > farni, og heimil + i > heimli. Þessi tvö orð beygjast þá svo í et. og. ft. óakveðninnar: farni – farna – förnu – farins | farni – farna – förnum – farinna; heimli – heimla – heimlu – heimils | heimli – heimla – heimilum – heimila.

Athugið, að þetta beygíngismynstur ver einfaldlega uppástúngi okkar, og það munstur sem við vinnum með einmitt núna, en auðvitað má ákveða eitthvert annað mynstur, ef það þykir oss eða öðrum betra. Þannig hefur ég verið að velta fyrir mér munstrinu: i – i – u – s | i – i – um – ra, og hefur reyndar ekki alveg gefið það hugmyndið upp á bátið.  [Eitt annað pælíngi ver að mannverismyndið af farinn, heimill, búinn, kominn, feiminn, væri að hafa sem ”fari”, ”heimi”, ”búi”, ”komi”, ”feimi”, en það myndi krefjast einhvers annars reglis, eða fylgja uppkomnu konvenzjón, og verður ekki haft uppi hér.]

Eitt hugmynd hvað varðar kynhlutlaust endíngi lýsíngisorða ver að nota ”ó”-endíngið í íslensku máli (sbr. ”halló”, ”púkó”), en þá mundi  lýsíngisorðið vera eins í öllum föllum, tölum og beygíngum. Þetta hygmynd ver þó ekki sett í verkið hér.

Kynhlutlaus mannverumyndi lýsíngarorða vera í brúki bara á frumstigi og í sterku beygíngi, á öllum öðrum stigum og í veikum beygíngum ver hvorugkyninu stránglega fylgt. Mannverumyndið ver valfrjálst. Í staðið fyrir það má alltaf nota hvorugkynið, og sýnist mér það í flestum tilfellum fallegra, eins og eftirfarandi dæmi kanski leiða í ljós:

þetta kona/koni þarna ver skemmtilegi/skemmtilegt – ég var að tala við skemmtilega/skemmtilegt koni áðan – þenn heyrði þetta frá skemmtilegu koni í gær – ég ver farni/farið til skemmtilegs konis núna | þey hittu margi/mörg skemmtilegi/skemmtileg koni á ferðalaginu – ég átti tal við ýmsi/ýmis skemmtilega/skemmtileg koni þar – …….

Hinsvegar fer vel á mannverumyndinu og beygíngi þess hvað varðar [dauður/dauð/dautt] > dauði í titlinu (….alla dauða…), en kanski ver það vankostur eitthvert að þetta fellur saman við karlkynið. Að Jesus heimtaði ”…öll dauð….” frá helvítinu hljómar ekki vel.  Jafnvel þótt við notuðu ofannefnt munstur hér ( i – i – u – s | i – i – um – ra), væri það mun fallegra að seigja að þenn hafi heimtað ”alli dauði” frá helvíti en að tala um ”öll dauð” í staðið. Til þess að fólki veri einfaldara unnt að bera saman og velja milli munstranna, vill ég hér endurbirta dæmi mín frá ofan:

þetta koni þarna ver skemmtilegi – ég var að tala við skemmtilegi koni áðan – þenn heyrði þetta frá skemmtilegu koni í gær – ég ver farni til skemmtilegs  konis núna | þey hittu margi skemmtilegi koni á ferðalaginu – ég átti tal við ýmsi/ýmis skemmtilegi koni þar – …….

– – –

Athugasemd um ofnotkun: Eiginlega ver best að nota kynhlutlutlaus mannverumyndi svo lítið sem mögulegt ver, eða bara þegar þess þarfnast. Til dæmis þegar man vill undvíkja að kalla sjálft sig eða viðmælandi eða þriðja persóni ”það” eða nota hvorugkyns lýsíngisorð um þey. Nokkrum kann t.d. að finnast það meira viðkunnarlegt eða viðeigandi að seígja t.d. ”Guð ver góði!” en að seígja, ”Guð ver gott!”

Eða þá þegar þau standa sjálfstætt, t.d. ”alli verða að fara héðan”, ”eíngi má koma híngað”, ”sumi skilja þetta ekki”, etc.. Berið þetta saman við, fyrst: ”öll verða að fara héðan”; ”ekkert má koma híngað”; ”sum skilja ekki þetta”, og berið svo þetta saman við þessi setníngi: ”öll konin á ballinu voru í rauðu kjóli”;  ”ekkert strákanna vissi um málið”; ”sum manneskji vera góð, önnur ekki.”

Hér, í þessu texti ”Niðurstigníngissagnisins”, vera kynhlulausu mannverumyndin ofnotuð, en það ver ekki til þess að mæla með því að svo veri gert, heldur til að sýna ”modus operandi” þessara kynhlutlausu mannverumynda.

[Myndi man, þó, generalísera ofnotkun þetta, þá mundu við fá fram eitt enn annað gerð kynhlutlauss íslensks túngumáls, þar sem ”samkyn” yrði eitt ”fjórða kyn” við hlið hinna þriggja, og mannverumyndi ekki leíngur geta tekið með sér hvorugkyn, né auðvitað karlkyn eða kvenkyn, heldur bara ”samkyn”, þ.v., sérstök samkynsmyndi orða. Það mun, heldur ég, ennþá seinna verða. Nema þetta samkyn gleypi bæði ”karli” og ”kerlíngi”, og fæði af sér ”tvíkynsmál”, en það er einmitt það sem hendi með skandinavisk númál okkar, norræn: þrjú kyn redúseruðust til bara utrum (samkyn) og neutrum (hvorugkyn), og væri það svo að man þá einnig hefði uppi radikalt kasusredukzjón eitthvert og að auki einfaldaði beygíngi sagna og lýsíngisorða þá væri íslenska túngumálið nánast eins og systramálin, málfræðilega, en þó ekki lexikalískt.]

(***) Hér ver ”þenn” ábendíngisfornafn.

(°) [gjörvastur/gjörvust/gjörvast] > gjörvasti. Vel hefði mátt seígja ”það gjörvasta allra annarra”, ef það ekki þætti of annarlegt. Hvorugkynið ver jafngilt mannverumyndini.

(°°) Orðið ”her” hefur sem inntak sitt samansafn mannvera og skipulagníngi þeirra til verks, þar af hvorugkynið hér. Her ver m.ö.o. tekið sem mannveruorð.

(°°°) [klæddur/klædd/klætt] > klæddi. Mannverumynd í nefnifalli fleirtals. Hvoprugkynið ”klædd” mætti vel nota í staðið fyrir mannverumyndið.

(+) [ljósbjartur/ljósbjört/ljósbjart] > ljósbjarti.

(++) Lýsíngisorðið ver ekki sjálfstætt og þá óþarfi að nota mannverumynd hér.

(+++) Í einkynsmálinu hefur þetta orð tvímynd í nefnifalli eintölu útfrá beygínginu: gildra/gildri – gildri – gildri – gildris | gidri – gildri – gildrum – gildra. Þetta ver ekki svo í þríkynsmálum.

_____

Einkynsmál

Mínímálfræði íslensks einkynsmáls

Málfræðilega kynhlutlaust íslenskt mál / Nýa málfræðið

Kynhlutlaust íslenskt ”þríkynsmál”. Nokkur frumtök.

 

Niðurstigníngarsaga (1) -nær, fjær, og einkyns fjær

Niðurstígníngarsaga (2) -nær, fjær, og einkyns fjær

Niðurstígníngarsaga (3) -nær, fjær, og einkyns fjær

Niðurstigníngarsaga (5) -nær, fjær, og einkyns fjær

Niðurstigníngarsaga (6) -nær, fjær, og einkyns fjær

Niðurstigníngissaga (7) -nær, fjær, og einkyns fjær

Niðurstigníngarsaga (8) -nær, fjær, og einkyns fjær

Niðurstigníngarsaga (9) -nær, fjær, og einkyns fjær

Niðurstigníngarsaga (10) -nær, fjær, og einkyns fjær

_________________

KYNHLUTLAUST ÍSLENSKT TÚNGUMÁL! Það eina sem þarfnast er þetta: (1) hvorugkynjun orða sem höfða til persóna, þ.v., slíkra sem hafa mannverið sem inntak sitt, á meðan hinsvegar kvenkyns- og karlkynsorð sem höfða til hluta og ekki persóna, halda kyni sínu óbreyttu, og (2) – ef fólki finns á því vera einhvert þörf – einnig framsköpun sérstakra kynhlutlausra mannverumynda fornafna og lýsíngarorða, nokkuð sem lætur sig gera á afar einfalt hátt, – ásamt því að (3) venja sig við þetta, og áframþróa. – Hér eitt þessara kapítula niðurstigníngissagnisins (kap.4), á þremur kynhlutlausum málískum íslenskum.  # TIL HEILBRIGÐS TÚNGUMÁLS! # PRO LINGUA SANA!