[texti þetta ver útfært, ekki á einkynsmáli, heldur á því, í reynd kynhlutlausa þríkynsmáli, er leyfir bara hlutveruorðum að halda málfræðilegu kyni sínu, meðan orð sem höfða til persóna eða mannvera verða hvorugkynjuð, og í sumum orðflokkum, fá einnig sérstakt kynhlutlaust mannverumynd. Textið ver birt fyrst í nærgerði þríkynsmálsins, síðan í fjærgerði þess, og að lokum til frekari samanburða, á einkynsmáli því sem líka ver notað í málfræðilegu athugasemdunum um textið neðanmáls]

Um helför Kristí, og hversu þenn(*) heimtaði upp Adam og alla dauða(**) úr helvíti.

Kapítuli 1: í nærgerði þríkynsmáls

Bræðri þey tvey(***), Karínos og Levkíos að nafni, syni(°) Símeonis hins gamla, seígja svo frá Kristí niðurstígningu til Helvítis, í bók þeirri er þey gjörðu um það hversu Kristus hafði þey Adam og alla aðra(°°) upp þaðan; og enda þótt þessu verki þeirra ekki sé uppi haldið sem öðrum heilögum ritníngum, skal man ekki vantreysta því af þeim sökum, því að bók þessa er að kalla Verk Græðisins, og seígjir fólk hana vera samsetta af Níkidemusi, lærisveini(°°°) Drottins(+).

Við stóðum á einhverju sem leit út fyrir að vera völlur, – sögðu þey, – og þar var Adam, og einnig höfuðfeðrin öll(++), og spámennin(+++) samankomin. Þarna var þokusamt, og myrkur, og vont að vera. Þá görðisk það minnislegt og merkilegt, að á næsta vettvángi skein þar ljós fagurt og bjart svá sem af sólu yfir okkur alla(*1). Þá tók Adam, feðri alls mannkyns, og öll höfuðfeðrin og spáverin að fagna mjög og mæla svá: ”Ljós þetta mun skína af guði, er oss hefur heitið að senda ljós sitt.”

Þá kallaði Jesaja, spáverið, og mælti svo: ”Þetta ljós er af guði, svo sem ég sagði þegar ég var lífs á jörðu, og mælti ég þá þannig:  >Terra Zabulon et terra Neptalim transiordanis via maris Galilee gentium, populus, qui sedebatin tenebris, lucem vidid magnam, habitantibus in regionibus umbre mortis lux orta est eis.< [Sebulon-landið og Naftali-landið, sem liggja þessum meígin Jórdanár, er vegurinn til hafsins fyrir Gallíleufólkið. Það fólk sem býr við myrkur, skal fá séð ljós eitt mikið og magnað, og fyrir þey er í skuggadölum dauðans búa, uppstígur ljós.] Nú er yfir oss komið ljós það, er ég spáði þá að koma mundi, því að, að sönnu sitjum við í myrkrum hels. En nú meígum við gleðjast stórlega yfir þessu ljósi.

Þá kom þar gángandi feðri(**1) okkar Símeon, þegar fólksfjöldið var þar saman komið(***1), og mælti þá allglaðlega til guðs vina: ”Gerið dýrð domino nostro Jesú Christo, því að ég tók þenna(°1) í faðm minn þegar þenn(°°1) var barn eitt, og bar ég þenna í kirkju, og var ég þá kveikti(°°°1) heilögu andi og saung því þetta: >Nunc dimitis Vskque in finem<. [Nú lætur þú þjón þitt(+1) fara,…< ljóðið alveg til enda.]” Þessu erindi fögnuðu mjög alli(++1) guðs heilögu(+++1).

Þá kom þar að gángandi maður þenn(*2) er þey kenndu eigi; þetta menni var gervilegt og á slíkan veg búið, sem væri þenn af eyðimörku komið.(**2) Þey spurðu þá þenna að nafni, eða hvað þenn kynni þeim frétta að seígja. Þenn lést Jóhannes heita, og verið hafa sú rödd sem hrópaði í eyðimörkinni, og fyrirrennari burs guðs á jörðu. ”Ég var það mannveri sem gert var að seígja fólki deili á því, að guðs bur væri komið niður til þess, til að hjálpa þeim sem það vildu þiggja. Og þá er ég sá þenna koma að finna mig, þá knúði mig enn heilagt andi(***2), svo að ég mælti þetta:  >Ecce agnus dei usque in finem!< [Sjá endilega, þarna Guðs lamb!]. Ég skírði þenna þá í fljótinu Jórdan. En þá sá ég andi heilagt koma yfir þenna í dúfu líki, og ég heyrði og röddu af himnum mæla: >Hic est dilectus meus in quo mihi complacui.< [Þetta ver bur mitt, þenn sem ég elska og hef velþóknun á.] En nú kann ég yður það að seígja, að ég hef nú farið fyrir þenni híngað, þess erindis að boða yður þannig, að nú muni vera all skammt til þess að bíða uns ipse filius dei, sjálfi(°2) guðs bur (son), mun hér koma af himnum ofan að vitja vor, þeirra mannvera sem hér í myrkrum hels sitja.

Kapítuli 1: í fjærgerði þríkynsmáls

Bræðri þey tvey(***), Karínos og Levkíos að nafni, syni(°) Símeonis hins gamla, seígja svo frá Kristí niðurstígningu til Helvítis, í bók þeirri er þey gjörðu um það hversu Kristus hafði þey Adam og alla aðra(°°) upp þaðan; og enda þótt þessu verki þeirra ekki veri uppi haldið sem öðrum heilögum ritníngum, skal man ekki vantreysta því af þeim sökum, því að bók þessa ver að kalla Verk eitt Græðisins, og seígja fólk hana vera samsetta af Níkidemusi, lærisveini(°°°) Drottins(+).

Við stóðu á einhverju sem leit út fyrir að vera völlur eitt, – sögðu þey, – og þar var Adam, og einnig höfuðfeðrin öll(++), og spámennin(+++) samankomin. Þarna var þokusamt, og myrkur, og vont að vera. Þá görðisk það minnislegt og merkilegt, að næsta vettvángs skein þar ljós fagurt og bjart svá sem af sólu yfir okkur alla(*1). Þá tók Adam, feðri alls mannkyns, og öll höfuðfeðrin og spáverin að fagna mjög og mæla svá: ”Ljós þetta mun skína af guði, er oss hefur heitið að senda ljós sitt.”

Þá kallaði Jesaja, spáverið, og mælti svo: ”Þetta ljós ver af guði, svo sem ég sagði þegar ég var lífs á jörðu, og mælti ég þá þannig:  >Terra Zabulon et terra Neptalim transiordanis via maris Galilee gentium, populus, qui sedebatin tenebris, lucem vidid magnam, habitantibus in regionibus umbre mortis lux orta est eis.< [Sebulon-landið og Naftali-landið, sem liggja þessum meígin Jórdanár, ver vegurinn til hafsins fyrir Gallíleufólkið. Það fólk sem býr við myrkur, skal fá séð ljós eitt mikið og magnað, og fyrir þey er í skuggadölum dauðans búa, uppstígur ljós.] Nú ver yfir oss komið ljós það, er ég spáði þá að koma mundi, því að, að sönnu sitja við í myrkrum hels. En nú meíga við gleðjast stórlega yfir þessu ljósi.

Þá kom þar gángandi feðri(**1) okkar Símeon, þegar fólksfjöldið var þar saman komið(***1), og mælti þá allglaðlega til guðs vina: ”Gerið dýrð domino nostro Jesú Christo, því að ég tók þenna(°1) í faðm minn þegar þenn(°°1) var barn eitt, og bar ég þenna í kirkju, og var ég þá kveikti(°°°1) heilögu andi og saung því þetta: >Nunc dimitis Vskque in finem<. [Nú lætur þú þjón þitt(+1) fara,…< ljóðið alveg til enda.]” Þessu erindi fögnuðu mjög alli(++1) guðs heilögu(+++1).

Þá kom þar að gángandi maður þenn(*2) er þey kenndu eigi; þetta menni var gervilegt og á slíkan veg búið, sem væri þenn af eyðimörku komið.(**2) Þey spurðu þá þenna að nafni, eða hvað þenn kynni þeim frétta að seígja. Þenn lést Jóhannes heita, og verið hafa sú rödd sem hrópaði í eyðimörkinni, og fyrirrennari burs guðs á jörðu. ”Ég var það mannveri sem gert var að seígja fólki deili á því, að guðs bur væri komið niður til þess, til að hjálpa þeim sem það vildu þiggja. Og þá er ég sá þenna koma að finna mig, þá knúði mig enn heilagt andi(***2), svo að ég mælti þetta:  >Ecce agnus dei usque in finem!< [Sjá endilega, þarna Guðs lamb!]. Ég skírði þenna þá í fljótinu Jórdan. En þá sá ég andi heilagt koma yfir þenna í dúfu líki, og ég heyrði og röddu af himnum mæla: >Hic est dilectus meus in quo mihi complacui.< [Þetta ver bur mitt, þenn sem ég elskar og hefur velþóknun á.] En nú kann ég yður það að seígja, að ég hefur nú farið fyrir þenni híngað, þess erindis að boða yður þannig, að nú muni vera all skammt til þess að bíða uns ipse filius dei, sjálf(°2) guðs bur (son), mun hér koma af himnum ofan að vitja vor, þeirra mannvera sem hér í myrkrum hels sitja.

Kapítuli 1: á einkynsmáli fjær

Bræðri þey tvey(***), Karínos og Levkíos að nafni, syni(°) Símeonis hins gamla, seígja svo frá Kristí niðurstígningi til Helvítis, í bóki því er þey gjörðu um það, hversu Kristus hafði þey Adam og alla aðra(°°) upp þaðan; og enda þótt þessu verki þeirra ekki veri uppi haldið sem öðrum heilögum ritníngum, skal man ekki vantreysta því af þeim sökum, því að bók þetta ver að kalla Verk eitt Græðisins, og seígja fólk það vera samansett af Níkidemusi, lærisveini(°°°) einu Drottnins(+).

Við stóðu á einhverju sem leit út fyrir að vera völlur eitt, – sögðu þey, – og þar var Adam, og einnig höfuðfeðrin öll(++), og spámennin.(+++) Þarna var þokusamt, og myrkur, og vont að vera. Þá görðisk það minnislegt og merkilegt, að næsta vettvángis skein þar ljós fagurt og bjart svá sem af sóli yfir okkur alla(*1). Þá tók Adam, feðri alls mannkyns, og öll höfuðfeðrin og spáverin að fagna mjög og mæla svo: ”Ljós þetta mun skína af guði, er oss hefur heitið að senda ljós sitt.”

Þá kallaði Jesaja, spáverið, og mælti svo: ”Þetta ljós ver af guði, svo sem ég sagði þegar ég var lífs á jörði, og mælti ég þá svo:  >Terra Zabulon et terra Neptalim transiordanis via maris Galilee gentium, populus, qui sedebatin tenebris, lucem vidid magnam, habitantibus in regionibus umbre mortis lux orta est eis.< [Sebulon-landið og Naftali-landið, sem liggja þessum meígin Jórdanár, ver veígið til hafsins fyrir Gallíleufólkið. Það fólk sem býr við myrkur, skal fá séð ljós eitt mikið og magnað, og fyrir þey er búa í skuggadölum dauðsins uppstígur ljós.] Nú ver yfir oss komið ljós það, er ég spáði þá að koma mundi, því að, að sönnu sitja við í myrkrum hels. En nú meíga við gleðjast stórlega yfir þessu ljósi.

Þá kom þar gángandi feðri okkar Símeon, þegar fólksfjöldið var þar saman komið, og mælti þá allglaðlega til guðs vina: ”Gerið dýrð domino nostro Jesú Christo, því að ég tók þenna(**1) í faðm mitt þegar þenn(***1) var eitt barn, og bar ég þenna í kirkji, og var ég þá kveikti(°1) heilögu andi og saung því þetta: >Nunc dimitis Vskque in finem<. [Nú lætur þú þjón þitt(°°1) fara,…”< ljóðið alveg til enda.] Þessu erindi fögnuðu mjög alli(°°°1) guðs heilögu.]

Þá kom þar að gángandi maður þenn(*2) er þey kenndu eigi; menni þetta var gervilegt og á slíkt veg búið, sem væri þenn af eyðimörki komið(**2). Þey spurðu þá þenna að nafni, eða hvað þenn kynni þeim frétta að seígja. Þenn lést Jóhannes heita, og verið hafa rödd það sem hrópaði í eyðimörkinu, og fyrirrennari burs guðs í jarðríki. ”Ég var það mannveri sem gert var að seígja fólki deili á því, að guðs bur væri komið niður til þess, til að hjálpa þeim sem það vildu þiggja. Og þá er ég sá þenna koma að finna mig, þá knúði mig enn heilagt andi(***2), svo að ég mælti þetta:  >Ecce agnus dei usque in finem!< [Sjá endilega, þarna Guðs lamb!]. Ég skírði þenna þá í fljótinu Jórdan. En þá sá ég andi heilagt koma yfir þenna í líki dúfis, og ég heyrði og rödd af himnum mæla: >Hic est dilectus meus in quo mihi complacui.< [Þetta ver bur mitt, þenn sem ég elskar og hefur velþóknun á.] En nú kann ég yður það að seígja, að ég hefur nú farið fyrir þenni híngað, þess erindis að boða yður þannig, að nú muni ver all skammt til þess að bíða uns ipse filius dei, sjálfi(°2) guðs son (bur), mun hér koma af himnum ofan að vitja vor, þeirra mannvera sem hér í myrkrum hels sitja.

________

Athugasemdi (skrifuð á kynhlutlausu íslensku einkynsmáli):

(*) kynhlutlaust persónufornafn, mannverumyndi af ”það”. Beygíngi (hér): þenn – þenna – þenni – þenns | þey – þey – þeim –þeirra. Persónufornafnið ”það” ver auðvitað sjálft kynhlutlaust, en það ver mestmegnis notað um hluti, og kann því mörgum finnast það annarlegt að nota ”það” um mannveri, eða þá um guðveri, eins og það hér ver um að ræða. Þó ver það alltaf málfræðilega gángbært að nota ”það” og önnur hlutverumyndi (hvorugkynið) í höfðun til persóna, mannvera, en ekki öfugt.

Persónufornafnið ”þenn” hefur verið myndað utfrá (a) persónu- og ábendíngisfornafninu ”den” í dönsku, norsku og sænsku máli, og (b) lausa samkynsgreininu því ákveðna í þessum málum. Beygíngi þess hafa við haft ýmisleg, t.d. með þolfall eintalsins í sama myndi og nefnifallsins, og á stundum hafa við haft hug á að kastan um þolfalls- og þágufallsmyndunum: þenn – þenni – þenna – þenns, en ofan frágreinda beygínið ver það sem við hér nota.

(**) [allir/allar/öll] > alli,  ver málfræðilega kynhlutlaust (og ekki kyngreinandi) mannverumynd af óákveðna fornafninu ”öll”, og notast hér með höfðun till persóna, útífrá beygíngismynstrinu: i – a – u – s | i – a – um – (r)a. Mannverumyndið ”alli” ver hér í þolfalli fleirtalsins, alla. Valfrjálst ver að nota ”öll” ef man svo vill. [I öðru texta-tilrauni okkar (Jóhhannesarguðspjallið) hafa við haft allmenna munstrið sem svo: i – i – u – s | i – a – um – (r)a, og fundist betur fara á því.]

Þetta beygíngarmynstur mun passa flestum óakveðnum fornöfnum og spurnarfornöfnunum, en t.d. óákveðna ábendíngisfornafnið ”sami” verður að fá annað og eigið beygíngi, t.d.: i – i – a – a | u – u – u – u. Sama gildir ákveðna ábendíngisfornafnið ”þessi”, sem vi’ hér hafa valið að beygja svo: þenna – þenna – þensu –   þensa | þensi – þensi – þessum – þessara. Orðaflokkur fornafna ver ekki sérstaklega stór, og nauðsynlegt mun vera að tékka á hverju og einu þeirra og ákvarða hvert kynhlutlaust beygíngi þeirra fer best á að hafa.

[dauður/dauð/dautt] > dauði, ver kynhlutlaust mannverumynd af lýsíngisorðinu ”dautt”. Þey sem dáið höfðu og um ver fjallað voru persóni, ekki, t.d. veiri, eða mauri. Beygíngismunstur lýsíngisorða í mannverumyndi fylgir sama munstri og því sem gildir fyrir óákveðnu fornöfnin. Það fjallar um að leggja ”i” að stofni, og beygja skv. ofansögðu. Lýsíngisorð eíns og ”farinn” eða ”heimill” myndast þá þannig, [farinn/farin/farið] > farni, [heimill/heimil/heimilt] > heimli, þ.v., farin + i > farni, og heimil + i > heimli. Þessi tvö orð beygjast þá svo í et. og. ft. óakveðninnar: farni – farna – förnu – farins | farni – farna – förnum – farinna; heimli – heimla – heimlu – heimils | heimli – heimla – heimilum – heimila.

Athugið, að þetta beygíngismynstur ver einfaldlega uppástúngi okkar, og það munstur sem við vinnum með einmitt núna, en auðvitað má ákveða eitthvert annað mynstur, ef það þykir oss eða öðrum betra. Þannig hefur ég verið að velta fyrir mér munstrinu: i – i – u – s | i – i – um – ra, og hefur reyndar ekki alveg gefið það hugmyndið upp á bátið.  [Eitt annað pælíngi ver að mannverismyndið af farinn, heimill, búinn, kominn, feiminn, væri að hafa sem ”fari”, ”heimi”, ”búi”, ”komi”, ”feimi”, en það myndi krefjast einhvers annars reglis, eða fylgja uppkomnu konvenzjón, og verður ekki haft uppi hér.]

Eitt hugmynd hvað varðar kynhlutlaust endíngi lýsíngisorða ver að nota ”ó”-endíngið í íslensku máli (sbr. ”halló”, ”púkó”), en þá mundi  lýsíngisorðið vera eins í öllum föllum, tölum og beygíngum. Þetta hygmynd ver þó ekki sett í verkið hér.

Kynhlutlaus mannverumyndi lýsíngarorða vera í brúki bara á frumstigi og í sterku beygíngi, á öllum öðrum stigum og í veikum beygíngum ver hvorugkyninu stránglega fylgt. Mannverumyndið ver valfrjálst. Í staðið fyrir það má alltaf nota hvorugkynið, og sýnist mér það í flestum tilfellum fallegra, eins og eftirfarandi dæmi kanski leiða í ljós:

þetta kona/koni þarna ver skemmtilegi/skemmtilegt – ég var að tala við skemmtilega/skemmtilegt koni áðan – þenn heyrði þetta frá skemmtilegu koni í gær – ég ver farni/farið til skemmtilegs konis núna | þey hittu margi/mörg skemmtilegi/skemmtileg koni á ferðalaginu – ég átti tal við ýmsi/ýmis skemmtilega/skemmtileg koni þar – …….

Hinsvegar fer vel á mannverumyndinu og beygíngi þess hvað varðar [dauður/dauð/dautt] > dauði í titlinu (….alla dauða…), en kanski ver það vankostur eitthvert að þetta fellur saman við karlkynið. Að Jesus heimtaði ”…öll dauð….” frá helvítinu hljómar ekki vel.  Jafnvel þótt við notuðu ofannefnt munstur hér ( i – i – u – s | i – i – um – ra), væri það mun fallegra að seigja að þenn hafi heimtað ”alli dauði” frá helvíti en að tala um ”öll dauð” í staðið. Til þess að fólki veri einfaldara unnt að bera saman og velja milli munstranna, vill ég hér endurbirta dæmi mín frá ofan:

þetta koni þarna ver skemmtilegi – ég var að tala við skemmtilegi koni áðan – þenn heyrði þetta frá skemmtilegu koni í gær – ég ver farni til skemmtilegs  konis núna | þey hittu margi skemmtilegi koni á ferðalaginu – ég átti tal við ýmsi/ýmis skemmtilegi koni þar – …….

– – –

Athugasemd um ofnotkun: Eiginlega ver best að nota kynhlutlutlaus mannverumyndi svo lítið sem mögulegt ver, eða bara þegar þess þarfnast. Til dæmis þegar man vill undvíkja að kalla sjálft sig eða viðmælandi eða þriðja persóni ”það” eða nota hvorugkyns lýsíngisorð um þey. Nokkrum kann t.d. að finnast það meira viðkunnarlegt eða viðeigandi að seígja t.d. ”Guð ver góði!” en að seígja, ”Guð ver gott!”

Eða þá þegar þau standa sjálfstætt, t.d. ”alli verða að fara héðan”, ”eíngi má koma híngað”, ”sumi skilja þetta ekki”, etc.. Berið þetta saman við, fyrst: ”öll verða að fara héðan”; ”ekkert má koma híngað”; ”sum skilja ekki þetta”, og berið svo þetta saman við þessi setníngi: ”öll konin á ballinu voru í rauðu kjóli”;  ”ekkert strákanna vissi um málið”; ”sum manneskji vera góð, önnur ekki.”

Hér, í þessu texti ”Niðurstigníngissagnisins”, vera kynhlulausu mannverumyndin ofnotuð, en það ver ekki til þess að mæla með því að svo veri gert, heldur til að sýna ”modus operandi” þessara kynhlutlausu mannverumynda.

[Myndi man, þó, generalísera ofnotkun þetta, þá mundu við fá fram eitt enn annað gerð kynhlutlauss íslensks túngumáls, þar sem ”samkyn” yrði eitt ”fjórða kyn” við hlið hinna þriggja, og mannverumyndi ekki leíngur geta tekið með sér hvorugkyn, né auðvitað karlkyn eða kvenkyn, heldur bara ”samkyn”, þ.v., sérstök samkynsmyndi orða. Það mun, heldur ég, ennþá seinna verða. Nema þetta samkyn gleypi bæði ”karli” og ”kerlíngi”, og fæði af sér ”tvíkynsmál”, en það er einmitt það sem hendi með skandinavisk númál okkar, norræn: þrjú kyn redúseruðust til bara utrum (samkyn) og neutrum (hvorugkyn), og væri það svo að man þá einnig hefði uppi radikalt kasusredukzjón eitthvert og að auki einfaldaði beygíngi sagna og lýsíngisorða þá væri íslenska túngumálið nánast eins og systramálin, málfræðilega, en þó ekki lexikalískt.]

(***) Frumritið seígjir hér ”fratres”, sem við velja að þýða, og þannig víkja frá því sem við annars gera í þessu þýðíngi, nefnilega að láta latínið fljóta, en svo þýða það í kassavigum eftirá. Við þýða þetta til ”bræðri”. Auðvitað væri alveg ókej og eðlilegt að seígja ”bræðri þau tvö”, þar eð leyfilegt ver skv. málfræði einkynsmáls (sem liggur að grunni þríkynsmálsins) að nota hlutverumyndi með höfðun til persóna, en ekki öfugt, mannverumyndi um hlutveruleiki.

Orðið ”tvey” ver hér hugsað sem kynhlutlaust mannverumynd af [tveir/tvær/tvö], tilsamans með hinum þremur frumtölunum sem vera kynbeygð (t.d.:  > eyn – tvey – þrý – fjór…  (?). Frá og með frumtalinu fimm vera talnaorðin ekki kynbeygð, og þess vegna ver ekkert þörf á að framþróa nein mannverumyndi fyrir þau. En kanski má finna eitthvert brúk fyrir mannverumyndi af 1 – 4 (og þá kanski eins og ofan ver uppá stúngið, – en þá verður einnig að ákveða sérstök beygíngismáti fyrir þessi nýyrði, og það fara við ekkert útí hér).

Annars vera við þó mest inni á að einfaldlega láta mannverumyndi og hlutverumyndi talnaorða samanfalla: karl- og kvenkyn, einn og ein, tveir og tvær, o.s.frl. notast einúngis um hlutveruleiki, og alls ekki með höfðun til persóna; meðan hvorugkynið, ver að brúka bæði með höfðun til hluta og persóna. Þannig ver eiginlega ekkert raunverulegt ástæði til þess að framskapa sérstök mannverumyndi með höfðun til persóna (en ef svo, þá ver það bara að gera það!)

Hvað svo varðar flokk raðtalna, þ.v., fyrsti, annar, þriðji, o.s.frl. þá vera þau þrí-kyngreind án endis. Sama gildir þá um þau orðin: hvorugkyn raðtalnanna ver látið gilda í höfðun til mannvera, en karlkyn og kvenkyn þeirra bara þegar um ver karlkyns og kvenkyns hluti að ræða.

Meðal  nafnorða þjónar hvorugkynið sem slíkt þegar höfðun ver til gerð til persóna eða mannvera, en þar finnst ekkert sérstakt mannverumynd, né heldur finnst þar nokkurt þörf á því. Meðal talnaorða, lýsíngisorða, og fornafna má hugsa þetta á sama hátt: hvorugkyn númáls gildir bæði í höfðun till mannvera (sem vera hvorugkyns bæði í þríkynsmáli og einkynsmáli) og með höfðun til hluta.

(°) ”syni”, (eða suni/soni) ver málfræðilega kynhlutlaust mannverumynd af ”sonur/son”, og, þó að það sé  lexikalískt kyngreinandi, tekur það með sér hvorugkyn eða annað samkyn, og ver þess vegna ekki karlkyns. sonur/son – son – syni – sons | syni – syni – sonum – sona. Að geta kyngreint manneskji þegar það ver þörf á því, ver auðvitað þáttur í ríku máli, og raunkyn ver auðvitað ekkert að hilma yfir í sjálfu sér. En þegar það ekki ver í fókusi eða skiptir einhverju mál ver normalt best að velja kynhlutlaust málfar.

(°°) Í setníngisstúfinu ”…þey Adam og alla aðra…” ver orðið ”þey” verksamt sem kynhlutlaust ábendíngisfornafn.

Orðið ”aðri” (varíant ”öðri”?) ver kynhlutlaust mannverumynd af [annar/önnur/annað]. Beygíngi: aðri – aðra – öðru – annars | aðri – aðri – öðrum – annarra. Auðvitað má nota hér hvorugkynið ef einu finnst vel á því fara: ”…öll önnur…”, skv. regli nokkru um að hlutverumynd eða venjulegt hvorugkyn má nota um mannveri, en ekki öfugt.

(°°°) Orðið ”lærisveinn”/”lærisvein” ver kynhlutlaust mannverumynd, þ.v., hvorugkynjað nafnorð, með  beygíngið: lærisveinn/lærisvein – lærisvein – lærisveini – lærisveins | lærisveini – lærisveini – lærisveinum – lærisveina. ”Mannverumynd”  nafnorða ver í reynd hvorugkyns, en getur tekið með sér önnur mannvermyndi auk hvorugkyns, en það gera ekki önnur hvorugkynsorð. – Málfræðilega kynhlutlaust og ekki kyngreinandi samnefni væri ”lærisveri”, eða ”lærlíngur”.

(+ ) Þetta ver kynhlutlaust mannverumynd: drottinn/drottin – drottin – drottni –drottins/drottnis | drottni – drottni – drottnum – drottna || drottnið – drottnið – drottninu – drottinsins/drottnisins | drottnin – drottnin – drottnunum – drottnanna. Orðið þýðir ”þenn sem drottnar”, og ver því í sjálfu sér ekki kyngreinandi. Frumritið hefur hér ”herri”, en það orðið ver meira kyngreinandi og því síður að nota hér: herri – herri – herri – herris | herri – herri – herrum – herra || herrið – herrið – herrinu – herrsins | herrin – herrin – herrunum – herranna. 

(++) óákveðna fornafnið [allur/öll/allt] > alli, stendur hér hliðstætt með samkynsorðinu ”höfuðfeðri”, og þess vegna ver eðlilegt að nota ”öll”. En að tala um ”alli höfuðfeðrin” ver jafn rétt og gott.

(+++) Kynhlutlaust ekki kyngreinandi samyrði væri t.d. ”spáveri”, og mun það oft brúkað hér eftir.

(*1) [allur/öll/allt] > alli, kynhlutlaust mannverumynd sem í þolfalli fleirtalsins ver eins og í þolfalli karlkynsfleirtalsins (alla). Í eintalinu ver hinsvegar þolfallið af alli það sama og kvenkynsins (alla). Um anna hugsanlegt beyíngismáti, sjá (**) ofan.

(**1) Eða með valfrjálsu tvímyndi orðsins í nefnifallinu: ”faðir okkar” Skv. málfræði íslensks einkynsmáls (sem liggur í grundvelli þríkynsmálsins) ver nefnifallsmynd nafnorðs í númáli ávallt leyft sem tvímynd nefnifalls í einkynsmálinu. Það sama gildir þá um þríkynsmálið.)

(***1) ”….þegar fólksfjöldið var þar saman komið…” Orðið ”fólksfjöldi” reikna við til mannveruorða, eins og önnur slík orð, s.s. ”her”, ”áhöfn”, ”hjú”, ”hyski”, o.s.frl., þar eð höfðað ver til mannvera. Hér hefði því mátt seígja ”þegar fólksfjöldið var saman komi.” [Athugasemd 2020-05-25:  !!! Þetta er rángt hugsað. Fólksfjöldi, eins og öll hin hér nefndu orðin, eru hlutveruorð, af þeim ástæðum að ekki eru hér ólík kyn um að ræða. Aðeins orð sem höfða til mersóna eða mannvera sem hægt er að greina í ólík kyn eru hvorugkynjuð til hlutleysis. Annað gildir um t.ex. Þjóðverji, sem getur verið kvenkyns eða karlkyns, og auðvitað hinseigin.]

Það ver m.a.o. valfrjálst hvort við láta mannveruorðið hér taka með sér hvorugkyn eða sérstakt mannverumynd. En t.d. ”fuglafjöldi”, eða ”atkvæðafjöldi”, reiknast sem hlutveruorð, og halda þá karlkyni sínu. – Spurníngi ver þó hvort ekki ætti að telja þetta ”fólksfjöldi” vera hluveruorð, í.o.m. að það fókuserar á sjálft ”fjöldi” mannfólksins? Við halda því sem opnu spurníngi, vafaatriði, að svo komnu máli, en velja að líta á það sem mannveruyrði.

(°1) Orðið ”þenna” ver  hér kynhlutlaust persónufornafn í þolfalli eintalsins. En ”þenn” (sama beygíngis) má einnig nota sem ábendíngisfornafn: [sá/sú/það] > þenn. Sjá (**2) um öll þrú ábendíngisfornöfnin í íslenskum málum og beygíngi þeirra. 

(°°1) Orðið ”þenn” ver hér kynhlutlaust persónufornafn í nefnifalli eintalsins (sjá *). Nota mætti í staði þess einfalda hvorugkynið ”það”, ef mani fellur það í geð.

(°°°1) Orðið kveikti” ver kynhlutlaust mannverumynd af lýsíngisorðinu [kveiktur/kveikt/kveikt]. Ekkert ver því til fyrirstöðvis að nota hér hvorugkynið: ”kveikt”/”uppkveikt”, skv. því sem áður ver sagt.

(+1) Orðið ”þjón” ver þolfall mannveruorðsins ”þjónn”/”þjón”. Þess vegna hér ekki: ”þjón þinn”, heldur ”þjón þitt”.

(++1) Orðið ”alli”, ver eins og ofan ver sagt, kynhlutlaust mannverumynd af [allur/öll/allt]. Auðvitað má hér nota hvorugkynið/hlutverumyndið ”öll”, eins og gert ver í ”máli beggja kynja” í Kvennakirkjinu.

(+++1) Leggið merki til hvernig mannverumyndið ”alli” eðlilega og vandkvæðalaust tekur með sér hvorugkynið: ”alli guðs heilögu”.

(*2) Orðið ”þenn” ver hér notað sem ábendíngisfornafn; ”maður það/þenn”, eða ”maðri það/þenn”, eða jafnvel, útfrá málfræði einkynsmáls, hefði verið hægt að seígja hér: ”mann þenn”, eða þá ”menni það/þenn”: maður/mann – mann – manni – manns | manni/menni – manni/menni – mönnum – manna. Orðið ver lexíkalískt kyngreinandi, og því væri líklega betra að til kynhlutleysis nota hvorugkynsorðið ”man” í merkínginu ”mannveri”/”manneskji”: hér, ”mani þenn/það”…. En við gera það þó ekki hér.

(**2) Þetta setníngi hefði mátt hafa allt í mannverumyndi sem svo á þríkynsmáli: ”Þenna menni var gervilegi og á slíkan veg búni, sem væri þenn af eyðimörku komni.” En á einkynsmáli: ”Maður þenna” eða ”mann/menni þenna, var gervilegi og á slíkt veg búni, sem væri þenn af eyðimörki komni.”

[gervilegur /gervileg/ gervilegt] > gervilegi; [búinn/búin/búið] > búni; [búkominn/komin/komið] > komni. Sjá nánar (**) hér að ofan.

Í íslensku máli vera til aðeins þrjú ábendíngisfornöfn. Eitt þeirra ver áðurnefnda [sá/sú/það] > þenn, sem við hafa valt að beygja eins og mannverumynd kynhlutlausa persónufornafnsins, þannig: þenn – þenna – þenni – þenns | þey – þey – þeim – þeirra.

Annað ábendíngisfornafn ver svo [hinn/hin/hitt] > hini, sem við láta beygjast eins og kynhlutlaus mannverumyndi óákveðinna fornafna og lýsíngisorða: hini – hina – hinu – hins | hini – hina – hinum – hinna. Alveg eins og hvað varðar óákveðnu fornöfnin og lýsíngisorðin, vera við þó ekki viss um hvort betra veri að láta nefniföllin og þolföllin hafa sömu beygíngismyndi.

Hið þriðja ábendíngisfornafnið ver það sem haft ver uppi í setnínginu hér að ofan, nefnilega [þessi/þessi/þetta] > þenna. Án þess að slá beygíngu þessa mannverufornafns endanlega föstu, ver þetta það beygíngi sem við nú vinna með: þenna – þenna – þensu –   þensa | þensi – þensi – þessum – þessara. Hér vera mannverumyndi og hlutverumyndi látin samanfalla í þágufalli og eignarfalli fleirtalsins.

(***2) ”andi” ver auðvitað að líta á sem mannveri/hugveri, og ver því samkyns: andi – andi – andi – anda | andi/öndi – -andi/öndi – öndum – anda. Andið ver hér sagt (í hvorugkyni) ”heilagt”, en eins vel mætti tala um það í sérstöku mannverumyndi sínu sem ”heilagi”: heilagi andi – heilaga andi – heilögu andi – heilagis andis. 

Sama gildir orð eins og ”álfur”, ”djöfull”, ”skratti” og ”púki”. Stundum ver málið ekki svo augljós, eins og t.d. hvað varðar orðið ”dauði” sem fyrirkemur í þessu texti. Ef orðið ver persónugerfíngi, þá ber að gefa því kynhlutlaust mannverumynd, en sem náttúrulegt ferli stendur það einfaldlega í hvorugkyninu.

(°2) Eða, með hvorugkyninu, ”…sjálft son guðs…” ”filius” þýðir ”sonur”.

–   –   –

Við munu nú halda áfram með hin níu kapítulin í Neiðurrstigníngissagni drottnis kristinna mana á sama hátt og hér ver gert. Markmiðið ver að bera saman og komast að því hvaða mál veri best að kjósa sér sem leið að þróa íslenskið burt frá karlægu kynhroki þess, og til að einfalda málið. Mikilvægt ver að bera í hugi sér, að einkynsmálið hefur tvö markmið (1) fá fram kynhlutlaust mál, (2) einfalda íslenska málið og færa það nær öðrum skaninavískum númálum norrænum. Þetta vera gjörólík markmið, sem líka geta staðið í praktísku andstæði til hvers annars. Þríkynsmálið fjallar bara um veígi til að ná kynhlutleysi, og ver ekkert að stefna að einföldun íslensks túngumáls. Einkynsmálið, hinsvegar, gerir hvort tveggja.

_____

Einkynsmál

Mínímálfræði íslensks einkynsmáls

Málfræðilega kynhlutlaust íslenskt mál / Nýa málfræðið

Kynhlutlaust íslenskt ”þríkynsmál”, Nokkur frumtök.

Kynhlutlaus mannverumyndi og hlutverumyndi orða

Niðurstigníngarsaga (2) -nær, fjær, og einkyns fjær

Niðurstigníngarsaga (3) -nær, fjær, og einkyns fjær

Niðurstigníngarsaga (4) -nær, fjær, og einkyns fjær

Niðurstigníngarsaga (5) -nær, fjær, og einkyns fjær

Niðurstigníngarsaga (6) -nær, fjær, og einkyns fjær

Niðurstigníngarsaga (7) -nær, fjær, og einkyns fjær

Niðurstigníngarsaga (8) -nær, fjær, og einkyns fjær

Niðurstigníngarsaga (9) -nær, fjær, og einkyns fjær.

Niðurstigníngarsaga (10) -nær, fjær, og einkyns fjær.

_________________

KYNHLUTLAUST ÍSLENSKT TÚNGUMÁL! Var að fatta að þetta ver ennþá einfaldara en ég hélt. Það þarfnast eíngra sérstakra mannverumynda talnaorða!  (Sjá nót ***). Það eina sem þarfnast er þetta: (1) hvorugkynjun orða sem höfða til persóna, á meðan hinsvegar kvenkyns- og karlkynsorð sem höfða til hluta og ekki persóna, halda kyni sínu óbreyttu, og (2) – EF fólki finns á því vera einhvert þörf – einnig framsköpun sérstakra kynhlutlausra mannverumynda fornafna og lýsíngarorða, nokkuð sem lætur sig gera á afar einfalt hátt, – ásamt því að (3) venja sig við þetta, og áframþróa. DAS IST ALLES! – Hér eitt þessara kapítula niðurstigníngissagnisins (kap.1), á þremur kynhlutlausum málískum íslenskum.  # TIL HEILBRIGÐS TÚNGUMÁLS! # PRO LINGUA SANA!