Brennunjálssaga 1 – 8: Unnar þáttr, Hrúts ok Marðar

Hlekkur til Neðanmáls Brennunjálssögu

1. toti. Hvaðan eru þjófsaugun komin í ættir várar?

[1] Mörðr hjet maðr er kallaðrt var gígja. hann var sonr sighvats hins rauða. hann bjó á velli á rángárvöllum. hann var ríkrt höfðíngi ok málafylgjumaðr mikilt ok svá mikit [lögmenni], at eíngir þóttu lögligir dómar dæmðir, nema hann væri við. hann átti dóttur einun, er unnr hjet. hón var vænun kona ok kurteisit ok vel at sjer; ok þótti sá beztr kostr á rángárvöllum.

[2] Nú víkr sögunni vestr til breiðafjarðardala. maðr er nemndrt höskuldr. hann var dalakollsson. móðir hans hjet þórgerðr ok var dóttir þórsteins hins rauða, ólafssonar hins hvíta, ingjaldssonar, helgasonar. móðir ingjalds var þóra, dóttir sigurðar orms í auga, ragnarssonar loðbrókar. auðr hint djúpúðga var móðir þórsteins rauðs, dóttir ketils flatnefs, bjarnarsonar bunu, grímssonar hersirs ór sogni. höskuldr bjó á höskuldsstöðum í laxárdal. hrútr hjet bróðir hans. hann bjó á hrútsstöðum. hann var sammæðra við höskuld. faðir hans var herjólfr. hrútr var vænunt maðr, mikilt ok sterkrt, vígrt vel ok hógværrt í skapi, [menna var hann ok] vitrast, hagráðrt við vini síni, enn tillagagóðrt hinna stærri mála.

[3] Þat var einu hverju sinni, at höskuldr hafði vinaboð, ok þar var hrútr, bróðir hans, ok sat hit næsta hánum. höskuldr átti sjer dóttur, er hallgerðr hjet. hón ljek sjer á gólfi við aðri meyjar. Hón var fríðrt sýnum ok mikilt vexti ok hárit svá fagrt sem silki ok svá mikit, at þat tók ofan á belti. höskuldr kallar á hana ”far þú híngat til mín” sagði hann. hón gekk þegar til hans. hann tók undir hökuna ok kyssti hana. síðan gekk hón í braut. þá ræddi höskuldr til hrúts ”hversu lítz þjer mey þenna? þykki þjer eigi fagrt vera?” hrútr þagði við. höskuldr innti til annat sinn. hrútr svaraði þá ”ærit fagrt er mær svá; ok munu margi þess gjalda. enn hitt veit ek eigi, hvaðan þjófsaugu eru komin í ættir várar. þá reiddiz höskuldr; ok var fátt um með þeim bræðrum nakkvara hríð. –– Bræðr hallgerðar váru þey þórleikr, faðir bolla, ok óláfr, faðir kjartans, ok bárðr.

____

2. toti. Ok skyldi Unnr sitja þrjá vetr í festum:

[1] Þat var einu hverju sinni, at þey bræðr riðu til alþíngis, höskuldr ok hrútr. þar var fjölmenni mikit. þá ræddi höskuldr við hrút ”þat vilda ek, bróðir, at þú bættir ráð þitt ok bæðir þjer konu.” hrútr svarar ”leíngi hefir mjer þat í skapi verit, ok hefir mjer þó tvennt um sýnz. enn nú vil ek gera at þínu ráði, eða hvar skulu vit á leita?” höskuldr svaraði ”hjer eru nú höfðíngjar margi á þíngi, ok er gott um at velja. enn þó hefi ek í einum stað á stofnat fyri þína hönd. kona heitir unnr ok er dóttir marðar gígju, hins vitrasta manns*. ok er hann hjer á þíngi, ok svá dóttir hans; ok mátt þú nú sjá hana, ef þú vill.”

[2] Ok annan dag eptir, er [mönn**] geíngu til lögrjettu, sá þey konur úti hjá rángæíngabúð, vel búni. þá mælti höskuldr við hrút: ”þar er hón nú, unnr, er ek sagða þjer frá, eða hversu lítz þjer á hana?” ”Vel” sagði hann ”en eigi veit ek hvárt við eigum heill saman.” síðan gíngo þey til lögrjettu.

[3] Mörðr gígja mælti lögskil at vanda sínum ok gekk heim til búðar sinnar. höskuldr stóð upp, ok hrútr, ok geíngu til búðar marðar ok inn í búðina. mörðr sat í innanverðri búðinni. þey kvöddu hann. hann stóð upp í mót þeim ok tók í hönd höskuldi; ok settiz hann niðr hjá hánum. enn hrútr sat hit næsta höskuldi. síðan töluðu þey mart ok komu þar niðr ræður höskulds, at ”ek mæli til kaupa við þik. vill hrútr geraz mágr þínun ok kaupa dóttur þinun; ok skal ek eigi mitt til spara.” mörðr svaraði: ”veit ek at þú ert höfðíngi mikilt, enn bróðir þínun er mjer úkunnigrt.” höskuldr mælti ”framar er hann enn ek.” mörðr mælti ”mikit munt þú þurfa fram at leggja með hánum því at hón á allan arf eftir mik.” ”eigi þarf ok leíngi at bíða hvat ek skal á kveða” sagði höskuldr, ”hann skal hafa kambsnes ok hrútsstaði ok upp til þrándargils. hann á ok kaupskip í siglíngum.” hrútr talaði þá til marðar ”hugsa svá um, búandi, at [bræðri] mitt mun mjer mjök hafa fram haldit fyrir ástar sakir. enn ef jer vilið gera málit at álitum, þá vil ek at jer gerit kostinn.” mörðr svaraði ”hugsat hefi ek kostinn. hón skal hafa sex tigu hundraða ok skal aukaz þriðjúngi í þínum garði. enn ef it eiguð erfíngja, þá skal vera helmíngarfélag með ykkr.” hrútr mælti ”þenna kost vil ek; ok höfum nú vátta við.” síðan stóðu þey upp ok tókuz í hendr; ok fastnaði mörðr hrúti dóttur sínun, unni. ok skyldi boð vera hálfum mánuði eptir mitt sumar at marðar.

[4] Nú ríða þey heim af þíngi hváritveggja. ok ríða þey vestr hjá hallbjarnarvörðum. þá reið í mót þeim þjóstólfr, sonr bjarnar gullbera ór reykjardal, ok sagði þeim skipkvámu í hvítá; ok var þar komni út össurr, föðurbróðir hrúts, ok vildi, at hrútr kvæmi til fundar við hann sem fyrst. enn er hrútr spurði þetta, þá bað hann höskuld fara til skips með sjer. höskuldr fór ok þey báði. enn er þey kvámu til skips, fagnar hrútr össuri frænda sínun vel ok blíðliga. össurr bauð þeim inn í búð at drekka. síðan var tekit af hestum þeira; ok geíngu þey inn ok drukku. hrútr mælti til össurar: ”nú skalt þú ríða vestr með mjer, frændi, ok vera með mjer í vetr.” ”eigi hendir svá” sagði hann ”því at ek seígi þjer lát eyvindar bróður þíns. enn hann leiddi þik til arfs á gulaþíngi; ok munu nú taka úvinir þíni, ef þú kemr eigi til.”

[5] ”Hvat er nú til ráðs bróðir?” sagði hrútr ”þykki mjer nú vandaz málit, er ek hefi áðr ráðit brúðhlaup mitt.” höskuldr mælti ”þú skalt ríða suðr til fundar við mörð; ok bið hann, at it skipið máldaga annan, ok siti dóttir hans þrjá vetr í festum. enn ek mun ríða heim ok flytja vöru þína til skips.” hrútr mælti ”nú vil ek að þú takir mjöl ok við ok slíkt annat, sem þjer líkar af varníngi.” hrútr ljet taka hesta sína; ok reið hann suðr. enn höskuldr reið heim vestr. hrútr kom austr á rángárvöllu til marðar ok hafði þar góðar viðtökur. hrútr sagði merði allt efni sitt ok bað hann ráð á leggja. mörðr mælti ok spurði, hversu mikit fje þat væri. hrútr sagði vera tvau hundruð marka, ef hann feíngi allt. mörðr mælti ”mikit er þat í móti erfðinni minni; ok skalt þú víst fara ef þú vill.” síðan breyttu þey máldaganum; ok skyldi unnr sitja þrjá vetr í festum.

[6] Nú ríðr hrútr til skips ok er við skip um sumarit þar til er búit var. höskuldr færði fje allt til skips þat sem hrútr átti. hrútr fékk höskuldi í hendr fjárvarðveizlu sína vestr þar, meðan hann væri útan. reið höskuldr heim til bús síns. litlu síðar gaf þeim byr; ok sigla þey í haf. þey váru úti þrjár vikur ok kvámu at við hernar á hörðalandi ok sigldu síðan austr til víkr.

____

3. toti. Þú skalt sofa í lopti hjá mjer, ok vit tvau saman

[1] Haraldr gráfeldr rjeð fyri norveígi. hann var sonr eiríks blóðöxar haraldssonar hins hárfagra. gunnhildr hjet [mæðri] hans ok var dóttir össurar tota. þey höfðu aðsetr austr í konúngahellu.

[2] Nú spurðiz skipkváman austr þángat til víkrinnar. ok þegar er þetta frjettir gunnhildr spurði hón eptir hvat íslenskra manna* væri á skipi. henni var sagt, at hrútr hjet maðr ok var bróðrsonr össurar. gunnhildr mælti: ”ek veit gjörla – hann mun heimta erfð sína. enn sá maðr hefir at varðveita er sóti heitir.” síðan kallar hón á einun herbergissvein sínun, [sván] er ögmundr hjet: ”ek vil senda þik norðr í víkina á fund össurar ok hrúts; ok seíg, at ek býð þeim báðum til mín í vetr, ok ek vil vera vinr þeirra. ok ef hrútr ferr mínum ráðum fram, þá skal ek sjá um fjemál hans ok um þat annat, er hann tekr at henda. ek skal ok koma hánum fram við konúngið.”**

[3] Síðan fór ögmundr ok kom á fund þeira. enn þegar er þey vissu at hann var sveinn gunnhildar, tóku þey við hánum sem bezt. hann sagði þeim erindi sín af hljóði. síðan töluðu þey ráðagerðir sínar, frændr, leynilega; ok ræddi össurr við hrút ”svá lítz mér, frændi, sem nú muni vit hafa gört ráð okkat –– því at ek kann skapi gunnhildar: jafnskjótt sem vit viljum eigi fara til hennar, mun hón reka okkr ór landi enn taka fje okkat allt með ráni; enn ef vit förum til hennar, þá mun hón gera okkur sæmð, slíka sem hón hefir heitit.” Ögmundr fór heim. ok er hann fann gunnhildi, sagði hann henni erindislok sín ok þat, at þey mundu koma. gunnhildr mælti: ”slíks var ván; því at hrútr er vitrt maðr ok vel at sjer. enn nú haf þú njósn af, nær er þey koma til bæjarins, ok seíg mjer.”

[4] Þey hrútr fóru austr til konúngahellu. enn er þey kvámu þar, gengu þar í mót þeim frændr ok vinir ok fögnuðu þeim vel. þey spurðu hvárt konúngr var í bænum. þeim var sagt at hann var þar. síðan mættu þey ögmundi. hann sagði þeim kveðju gunnhildar ok þat með, at hón mundi eigi bjóða þeim fyrr, enn þey hefðu fundit konúng, fyrir orðs sakir ”at svá þykki, sem ek grípa gulli á við þey. enn ek mun þó til leggja slíkt er mér sýniz; ok veri hrútr djarfmæltrt við konúng ok biði hann hirðvistar. eru hér ok klæði, er drottníngið*** sendir þjer; ok skalt þú í þeim gánga fyri konúngið.**” síðan fór ögmundur aptr. annan dag eptir mælti hrútr við össur: ”göjngu vit nú fyri konúng.””þat má vel,” sagði össurr. þey geíngu tólf saman –– ok váru þey alli frændr þeira ok vinir.

[5] Þey kvámu í höllina, er konúngr sat yfir drykkju. gekk hrútr fyrstrt ok kvaddi konúngið**. konúngr hugði vandliga at manninu, er vel var búit, ok spurði hann at nafni. hann nemnir sik. ”ert þú íslenskrt maðr?” sagði konúngr. hann sagði at svá var. ”hvat hvatti þik híngat á várn fund?” ”at sjá tign yðra, herra, –– ok þat annat, at ek á erfðamál mikit hjer í landi, ok mun ek yðvar verða við at njóta, at ek fái rjett af.” konúngr mælti: ”hverju [menni] hefi ek heitit lögum hjer í landi. eða hver eru fleiri erindi þín á várn fund?” ”herra,” sagði hrútr, ”ek vil biðja yðr hirðvistar ok geraz yðvarr maðr.” konúngr þagnar við. gunnhildr mælti: ”svá lítz mjer sem þenni maðr bjóði yðr hina mestu sæmð; því at mjer lítz svá, ef slíki væru margi innan hirðar, sem þá væri vel skipat.” ”er hann viturt maðr?” sagði konúngr. ”bæði er hann viturt ok framgjarnt,” seígir hón. ”svá þykki mjer, sem [mæðri] mitt vilji, at þú fáir namnbót slíka sem þú mælir til. enn fyri tignar sakir várrar ok landssiðar, þá kom þú til vár á hálfs mánaðar fresti. skalt þú þá geraz hirðmenni mitt –– en móðir mínun haldi þjer kost þar til –– ok kom síðan á minn fund.”

[6] Gunnhildr mælti við ögmund: ”fylg þeim til húsa minna ok ger þeim þar góða veizlu.” ögmundr gekk út ok þey með hánum; ok fylgdi hann þeim í eina steinhöll. þar var tjaldat hinum fegrsta borða. þar var ok hásæti gunnhildar. þá mælti ögmundr: ”nú mun þat sannaz er ek sagða þjer frá gunnhildi: hjer er hásæti hennar, ok skalt þú í setjaz; ok halda mátt þú þessu sæti, þó at hón komi sjálfrt til.” síðan veitti hann þeim veizlu. þey höfðu skamma hríð setit áðr þar kom gunnhildr. hrútr vildi upp spretta ok fagna henni. ”sit þú” seígir hón ”ok skalt þú jafnan þessu sæti halda, þá er þú ert í boði mínu.” síðan settiz hón hjá hrúti; ok drukku þey. ok um kveldit mælti hón ”þú skalt sofa í lopti hjá mjer í nótt, ok vit tvau saman.” ”þjer skuluð ráða” sagði hann. síðan geíngu þey til svefns ok læsti hón þegar loptinu innan; ok sváfu þey [saman] þar um nóttina.

[7] Um morgininn eptir fóru þey til drykkju. ok allan þann hálfan mánuð lágu þey í loptinu tvau eini. þá mælti gunnhildr við þau [menni] er þar váru ”jer skuluð eíngu fyri týna nema lífinu, ef jer seígið nökkuru frá um haígi vára.” hrútr gaf henni hundrað álna hafnarváðar ok tólf vararfeldi. gunnhildr þakkaði hánum gjöfina. hrútr gekk í braut ok minntiz við hana áðr ok þakkaði henni. hón bað hann vel fara. um daíginn eptir gekk hrútr fyri konúng við þrjá tigu manna* ok kvaddi konúng. konúngr mælti: ”nú munt þú vilja, at ek efni við þik, hrútr, þat sem ek hjet þjer.”gerði konúngr þá hrút [hirðmenni] sitt. hrútr mælti þá: ”hvar vísið jer mjer til sætis?” ”móðir mínun skal því ráða,” sagði konúngr. síðan fjekk hón hánum hinn sæmilegasta sess. ok var hann með konúngi um vetrinn vel metni.

___

4. toti. Ek mun fá þjer hint hraustasta manna*, Úlf úþveígint: 

[1] Um várit spurði hann til sóta, at hann var farni** suðr til danmerkr með erfðina. þá gekk hrútr á fund gunnhildar ok seígir henni frá ferðum sóta. gunnhildr mælti: ”ek mun fá þjer tvau lángskip, skipuð [körlum], ok þar með hit hraustasta manna*, úlf úþveigit, gestahöfðingja várrt. enn þó gakk þú at finna konúng áðr þú farir.” hrútr gerði svá. ok er hann kom fyri konúng, þá seígir hann konúngi um ferð sóta ok þat með, at hann ætlar eptir hánum at halda. konúngr mælti: ”hvern styrk hefir móðir mínun til lagit með þjer?” hrútr svarar: ”lángskip tvau ok fyri liðinu úlf úþveigrt.” konúngr mælti: ”vel er þar til feíngit. nú vil ek fá þjer önnur tvau lángskip; ok munt þú þó þurfa þessa liðs alls.” síðan fylgði hann hrúti til skips ok mælti: ”fariz þjer nú vel.” síðan sigldi hrútr liði sínu suðr.

____

5. toti. Þar tóku þey fje mikit ok höfðu með sjer tvau skip, þau er best váru: 

[1] Atli hjet maðr nakkvart. hann var sonr arnviðar jarls úr gautlandi hinu eystra. hann var hermaðr mikilt ok lá úti austr í leginum. hann hafði átta skip. faðir hans hafði haldit sköttum fyri hákoni aðalsteinsfóstra; ok stukku þey feðgar til gautlands ór jamtalandi. atli hjelt liðinu ór leginum út um stokkssund ok svá suðr til danmerkur ok liggur úti í eyrasundi. hann var ok útlagi bæði danakonúngs ok svíakonúngs af ránum ok manndrápum, er hann hafði gört í hvárutveggja ríkinu.

[2] Hrútr hjelt suðr til eyrasunds. ok er hann kom í sundit sjer hann fjölda skipa í sundinu. þá mælti úlfr ”hvat skal nú til ráða taka, íslendingr?” ”halda fram ferðinni” seígir hrútr ”því at ekki dugir ófreistat. skal skip okkar össurar fara fyrst enn þú skalt leggja fram sem þjer líkar.” ”sjaldan hefi ek haft aðra at skildi fyri mjer” seígir úlfr. leggr hann fram skeiðina jafnfram skipi hrúts ok halda svá fram í sundit.

[3] Nú sjá þey, er í sundinu eru, at skip fara at þeim, ok seígja atla til. hann svaraði ”þá gefr vel til fjár at vinna, ok reki [mönn*] af sjer tjöldin ok búiz vit sem hvatligast á hverju skipi. skip mitt skal vera í miðjum flotanum.” síðan greiddu þey róðrinn á skipum hrúts. ok þegar er hvári heyrðu mál annarra, stóð atli upp ok mælti ”jer farið úvarliga. sáð jer eigi, at herskip váru í sundinu? eða hvert er namn höfðíngja yðvars?” ”hrútr heiti ek” seígir hann. ”hvers [menni] ert þú?” seígir atli. ”[hirðmenni] haralds konúngs gráfeldar” seígir hrútr. atli mælti: ”leíngi höfu vit feðgar eigi kæri verit norvegskonúngum yðrum.” ”ykkur úgæfa er þat” seígir hrútr.

[4] ”Svá hefir borit saman fund okkarn” seígir atli ”at þú skalt eigi kunna frá tíðendum at seígja” ok þreif upp spjót ok skaut á skip hrúts, ok hafði svá bana, er fyri varð. síðan tókst orrusta með þeim, ok sóttiz þeim seint skip þeira hrúts. úlfr gekk vel fram ok gerði ýmist, at hann skaut eða lagði. ásólfr hjet stafnbúi atla. hann hljóp upp á skip hrúts ok varð fjögurra manna* bani, áðr hrútr varð varrt við. snýr hann þá í mót hánum. enn er þey finnaz, þá leggr ásólfr í skjöld hrúts ok í gegnum; enn hrútr hjó til ásólfs. ok varð þat banahögg. Þetta sá úlfr úþveígit ok mælti: ”bæði er nú, hrútr, at þú höggr stórt, enda átt þú mikit at launa gunnhildi.” ”þess varir mik,” seígir hrútr, ”at þú mælir feigum munni.”

[5] Nú sjer atli beran vápnastað á úlfi ok skaut spjóti í gegnum hann. síðan varð hin strángasta orrusta. atli hleypr upp á skip at hrúti ok ryðz um fast. ok nú snýr í mót honum össurr ok lagði til hans ok féll sjálfrt á bak aptur – því at annarrt maðr lagði til hans. hrútr sneri nú í mót atla. atli hjó þegar í skjöld hrúts ok klauf allan niðr. þá fékk atli steinshögg á höndina, ok fjell niðr sverðit. hrútr tók sverðit ok hjó undan atla fótinn. síðan veitti hann hánum banasár. þar tóku þey fje mikit ok höfðu með sjer tvau skip, þau er best váru, ok dvölduz þar litla hríð síðan.

[6] Þey sóti fóruz hjá. sigldi hann aptur til norvegs. kom hann við limgarðssíðu ok gekk þar á land. þar mætti hann ögmundi, sveini gunnhildar. ögmundr kenndi sóta þegar ok spyrr hann ”hve leíngi ætlar þú hjer at vera?””þrjár nætr” seígir sóti. ”hvert ætlar þú þá?” sagði ögmundr. ”vestr til eínglands” seígir sóti ”ok koma aldri til norvegs, meðan ríki gunnhildar er.” ögmundr gekk þá í braut ok ferr á fund gunnhildar; því at hón var þaðan skammt á veizlu ok guðröðr, sonr hennar. ögmundr sagði gunnhildi frá ætlan sóta. enn hún bað þegar guðröð son sínun fara ok taka sóta af lífi. guðröðr fór þegar ok kom á úvart sóta ok ljet leiða hann á land upp ok festa þar upp enn tók fje allt ok færði móður sínun. hón fjekk til [mönn*] at færa allt fjeit á land upp ok austr til konúngahellu ok fór sjálfrt þángat.

[7] Hrútr hjelt aptur um haustit ok hafði feíngit fjár mikils ok fór þegar á fund konúngs ok hafði af hánum góðar viðtökur. hann bauð þeim at hafa slíkt af fjenu sem þey vildu; enn konúngur tók af þriðjúnginn. gunnhildr seígir hrúti, at hón hafði tekit erfðina enn látit drepa sóta. hann þakkaði henni ok gaf henni allt hálft við sik.

___

6. toti. Legg ek á at eíngri munúð munt þú fram koma við sván konu er þú átt þjer á Íslandi:

[1] Hrútr var með konúnginu um vetrinn í góðu yfirlæti. Enn er váraðiz, geriz hrútr hljóðrt* mjök. gunnhildr fann þat ok talaði til hans er þey váru tvau saman: ”ert þú hugsjúkrt*, hrútr?” sagði hón. ”það er mælt” seígir hrútr ”at íllt er sváa, er á úlandi er alint.” ”vill þú til íslands?” seígir hón. ”það vil ek” sagði hann. ”átt þú konu nakkvart út þar?” seígir hón. ”eigi er þat” sagði hann. ”þat hefi ek þó fyri satt” seígir hón. síðan hættu þey talinu.

[2] Hrútr gekk fyri konúng ok kvaddi hann. konúngr mælti ”hvat vill þú nú hrútr?” ”ek vil beiðaz, herra, at jer gefið mjer orlof til íslands. ”mun þar þinn sómi meiri enn hjer?” seígir konúngr. ”eigi mun þat vera” sagði hrútr ”enn þat verðr hverrt at vinna er ætlað er. ”gunnhildr mælti: ”við rammrn mun reip at draga, ok gefit hánum gott orlof, at hann fari sem hánum líkar bezt.” þá var ært ílla í landi; enn þó fjekk konúngrið hánum mjöl, sem hann vildi hafa. nú býz hann út til íslands ok össurr með hánum. ok er þey váru búni, þá gekk hrútr at finna konúngið ok gunnhildi.

[3] Gunnhildr leiddi hann á eintal ok mælti til hans: ”hjer er gullhringr, er ek vil gefa jer” ok spennti á hönd hánum. ”marga gjöf góða hef ek af jer þeígit” seígir hrútr. hón tók höndum um háls hánum ok kyssti hann ok mælti ”ef ek á svá mikit vald á jer, sem ek ætla, þá legg ek þat á við þik, at þú meígir eíngri munúð fram koma við sván konu, er þú ætlar þjer á íslandi at eiga, enn fremja skalt þú meíga við aðri konur** vilja þinn. ok hefir nú hvártki okkat vel: þú trúðir mjer eigi til málsins.” hrútr hló at ok gekk í braut. síðan fór hann til fundar við konúngrið ok þakkaði hánum, hversu höfðíngliga hann hafði alla hluti til hans gört. konúngrið bað hann vel fara ok kvað hrút vera hint röskvasta mann ok vel kunna at vera með tignu fólki.

[4] Hrútr gekk síðan til skips ok sigldi í haf. þeim gaf vel byri ok tóku borgarfjörð. enn þegar er skip var landfast, reið hrútr vestr heim, enn össurr ljet ryðja skipit. hrútr reið á höskuldsstaði ok tók bróðir hans vel við hánum, ok sagði hrútr hánum allt um ferðir sínar. síðan sendi hann [boðbera] austr á rángárvöllu til marðar gígju at búaz við boði. enn þey bræðr riðu síðan til skips, ok sagði höskuldr hrúti fjárhagi hans, ok hafði mikit á aflast síðan hrútr fór í braut. hrútr mælti ”minni mun ömbun verða, bróðir, enn skyldi; enn fá vil ek jer mjöl, svá sem þú þarft, í bú þitt í vetr. síðan rjeðu þey skipinu til hlunns ok bjuggu um, enn færðu varníng allan vestr í dala.

[5] Hrútr var heima á hrútsstöðum til sex vikna. þá bjogguz þey bræðr – ok össurr með þeim – at ríða austr til brúðlaups hrúts ok riðu við sex tigu [menna]. þey riðu þar til er þey koma austr á rángárvöllu. þar var fjöldi [fyrirboðsmenna]. skipuðuz karlmenn þar í sæti, enn konur skipuðu pall, ok var brúðrið heldur daprt. drekka þey veizluna, ok ferr hón vel fram. mörðr greiddi út heimanfylgju dóttur síns, ok reið hón vestr með hrúti.

[6] Þey riðu þar til er þey kvámu heim. hrútr fjekk henni öll ráð í hendr fyri innan stokk, ok líkaði þat öllum vel. enn fátt var um með þeim hrúti um samfarar, ok ferr svá fram allt til várs.

[7] Ok þá er váraði, átti hrútr för í vestfjörðu at heimta fyri varníng sinn. enn áðr hann færi heiman, talaði unnr við hann ”hvárt ætlar þú aptr at koma áðr menni öll ríða til þíngs?” ”hvat er at því?” seígir hrútr. ”ek vil ríða til þíngs,” seígir hón ”ok finna föður mínun.” ”svá skal þá vera” sagði hann, ”ok mun ek ríða til þíngs með jer.””vel er það ok,” segir hón. síðan fór hann heiman ok vestr í fjörðu ok byggði allt fjeit ok fór þegar vestan. ok er hann kom heim bjó hann sik þegar til þíngs ok ljet ríða með sjer alli nábúa** síni. höskuldr reið ok, bróðir hans.

[8] Hrútr mælti við konu sínun: ”ef jer er jafnmikill hugr á a fara til þíngs, sem þú ljezt, þá bú þú þik ok ríð til þíngs með mjer.” hón bjó sik skjótt, ok síðan ríða þey unz þau koma til þíngs. unnr gekk til búðar föður síns. hann fagnaði henni vel; enn henni var skapþúngt nakkvað. ok er hann fann þat mælti hann til hennar: ”sjet hefi ek þik með betra bragði, –– eða hvat býr þjer í skapi?” hón tók at gráta ok svaraði eíngu.

[9] Þá mælti hann við hana: ”til hvers reiðst þú til alþíngis ef þú vill eigi svara mjer eða seígja mjer trúnað þinn? eða þykki þjer eigi gott vestr þar?” hón svaraði ”gefa munda ek til alla eigu mína, at ek hefða þar aldri komit.” mörðr mælti: ”þessa má ek skjótt vís verða.” þá sendi hann [sediboða] eptir þeim hrúti ok höskuldi. þey fóru þegar. ok er þey kvámu á fund marðar, stóð hann upp í mót þeim ok fagnaði þeim vel ok bað þey sitja.

[10] Töluðu þey leíngi ok fór tal þeirra vel. þá mælti mörðr til hrúts: ”hví þykki dóttur mínun svo íllt vestr þar?” hrútr mælti: ”seígi hón til ef hón hefir sakagiftir nakkvarar við mik.” enn þær urðu eíngar upp bornar við hrút. þá ljet hrútr eftir spyrja nábúa síni ok [heimafólk], hversu hann gerði til hennar. þey báru hánum gott vitni ok sögðu hana ráða öllu því er hón vildi.

[11] Mörðr mælti ”heim skalt þú fara ok una vel við ráð þitt; því at hánum gánga öll vitni betr enn þjer.” síðan reið hrútr heim af þíngi ok kona hans með hánum, ok var nú vel með þeim um sumarit. enn þá er vetraði, þá dró til vanda um samfarar þeirra, ok var þess verr er meir leið á várit. hrútr átti enn ferð vestr í fjörðu at fjárreiðum sínum ok lýsti yfir því, at hann mundi eigi til alþíngis ríða. unnr talaði fátt um. hrútr fór þá er hann var til þess búni.

____

7. toti. Hvat seígir þú mjer frá Hrúti fjelaga þínun?

[1] Nú líðr til þíngs framan. unnr talaði við sigmund össurarson ok spurði, ef hann vildi ríða til þíngs með henni. Hann kveðz eigi ríða mundu, ef hrúti frænda hans þætti verr. ”því kveð ek þik til” seígir hón, ”at ek á á þjer helzt vald allra [menna].” hann svaraði ”gera mun ek þjer kost á þessu. þú skalt ríða vestr með mjer aptur ok hafa eíngi undirmál við hrút eða mik.” hón hjet því. síðan ríða þey til þíngs.

[2] Mörðr var á þíngi, faðir hennar. hann tók við henni allvel ok bað hana vera í búð sinni, meðan þíngit væri. hón gerði svá. mörðr mælti ”hvat seígir þú mjer frá hrúti félaga þínun?” hón svarar ”gott eina má ek frá hánum seígja, þat allt er hánum er sjálfrátt.” mörðr varð hljóðrt við ok mælti ”þat býr þjer nú í skapi, dóttir, at þú vill at eíngi viti nema ek, ok munt þú trúa mjer bezt til órráða um þitt mál.” þá geíngu þey á tal þar er eíngin [menni] heyrðu þeirra viðrmæli.

[3] Þá mælti mörðr til dóttur síns ”seíg þú mjer nú allt þat er á meðal ykkar er ok lát þjer ekki í augu vaxa.” svá mun vera verða,” seígir hón. ”ek vilda seígja skilit við hrút, ok má ek seígja þjer hverja sök ek má helzt gefa hánum. hann má ekki hjúskaparfar eiga við mik svá að ek meígi njóta hans, enn hann er at allri náturo sinni annarri sem hini vöskustu menn.””hversu má svá vera?” seígir mörðr, ”ok seíg mjer enn görr.” hón svarar ”þegar hann kemr við mik, þá er hörund hans svá mikit, at hann má ekki eptirlæti hafa við mik; enn þó höfu við bæði breytni til þess á alla vega, at við mættim njótaz; enn þat verðr ekki. enn þó áðr vit skilim, sýnir hann þat af sjer at hann er í æði sínu rjett sem aðri [karl]menn.”

[4] Mörðr mælti ”vel hefir þú nú gört, er þú sagðir mjer. mun ek leggja ráð á með þjer þat er þjer mun duga, ef þú kannt með at fara ok bregðir þú hvergi af. nú skalt þú heim ríða fyrst af þíngi ok mun bóndi þínun þá heim komni ok taka við þjer vel. þú skalt vera við hann blíðrt ok eftirmált, ok mun hánum þykkja góð skipan á komin. þú skalt eínga fáleika á þjer sýna. enn þá er várar, skalt þú kasta á þik sótt ok liggja í rekkju. hrútr mun eíngum getum vilja um leiða um sóttarfar þitt ok ámæla þjer í eíngu; heldr mun hann biðja at alli geymi þín sem bezt. síðan mun hann fara í fjörðu vestr ok sigmundr með hánum, ok mun hann flytja allt fje sitt vestan ór fjörðum ok vera í brautu leíngi sumars. enn þá er [mönn*] ríða til þíngs ok allt manna* er riðið ór dölum, þey er ríða ætla, þá skalt þú rísa ór rekkju ok kveðja [menni] til ferðar með þjer. enn þá er þú ert albúni, þá skalt þú gánga til hvílu þinnar, ok þey [mönn]* með þjer sem förunautar þíni eru. þú skalt nemna vátta hjá rekkjustokki búanda þíns ok seígja skilit við hann lagaskilnaði, sem þú mátt framast at alþíngismáli rjettu ok allsherjar lögum. slíka váttnemnu skalt þú hafa fyri karldurum. síðan ríð þú í braut ok ríð laxárdalsheiði ok svá til holtavörðuheiðar – því at þín mun leitat til hrútafjarðar – ok ríð þar til er þú kemr til mín. ok mun ek þá sjá fyri málinu, ok skalt þú aldri síðan koma hánum í hendr.”

[6] Nú ríðr hón heim af þingi. ok var hrútr heim komni ok fagnaði henni vel. hón tók vel máli hans ok var við hann blíðrt ok eftirmált. þeira samfarar váru góðar þau misseri. enn er váraði tók hón sótt ok lagðiz í rekkju. hrútr fór í fjörðu vestr ok bað henni virkða áðr.

[6] nú er kemr at þíngi, bjó hón ferð sína í braut ok fór með öllu svá sem fyri var sagt ok ríðr á þíng síðan. hjeraðsmenn leituðu hennar ok fundu hana eigi. mörðr tók við dóttur sínun vel ok spurði hana, hversu hón hefði með farit ráðagerð hans. ”hvergi hefi ek af brugðit” sagði hón. hann gekk til lögbergs ok sagði skilit lagaskilnaði með þeim at lögbergi. þetta gerðu mönn* at nýjum tíðindum. unnr fór heim með föður sínun ok kom aldri vestr þar síðan.

____

8. toti. Þá kvað Mörðr þat upp, at hann mundi eigi berjaz við Hrút.

[1] Hrútr kom heim ok brá mjök í brún, er kona hans var í brautu, ok er þó vel stilltrt ok var heima öll þau misseri ok réðz við ekkert mann* um sitt mál. annat sumar eptir reið hann til alþíngis ok höskuldr bróðir hans með hánum ok fjölmenntu mjök. enn er hann kom á þíng, þá spurði hann hvárt mörðr gígja væri á þíngi. hánum var sagt at hann var þar. ok ætluðu alli at þey mundu tala um mál sín; enn þat varð eigi.

[2] Einn hvern dag, er [mönn*] geíngu til lögbergs nemndi mörðr sjer vátta ok lýsti fjesök á hendr hrúti um fjemál dóttur síns ok taldi níu tigu hundraða fjár: lýsti hann til gjalda ok til útgreizlu ok ljet varða þriggja marka útlegð: hann lýsti í fjórðungsdóm þann, er sökin átti í at koma at lögum: lýsti hann löglýsíng ok í heyranda hljóði at lögbergi.

[3] Enn er hann hafði þetta mælt, svaraði hrútr: ”meir sækir þú þetta mál með fjárágirnd ok kappi, er heyrir til dóttur þíns, heldr enn með góðvild eða dreíngskap; enda mun ek hjer láta nakkvat í mót koma – því at þú hefir enn eigi fjeit í hendi þér, þat er ek fer með. mæli ek svá fyrir, at þey sje alli heyrandi váttar, er hjá eru at lögbergi, at ek skora þjer á hólm. skal við liggja mundrinn allr, ok þar legg ek í mót annat fé jafnmikit. ok eigi svá [okkat] hvárttveggja fjeit er af öðru berr. enn ef þú vill eigi berjaz við mik, þá skalt þú af allri fjárheimtunni.”

[4] Þá þagnaði mörðr ok rjeðz um við vini síni um hólmgöjnguna. hánum svaraði jörundr goði: ”eigi þarft þú við oss ráð at eiga um þetta mál; því at þú veizt, ef þú berz við hrút, at þú munt láta bæði lífit ok fjeit. er hánum vel farit. hann er mikilt af sjálfu sjer ok manna* fræknastrt.” þá kvað mörðr þat upp, at hann mundi eigi berjaz við hrút. þá varð óp mikit at lögbergi ok úhljóð, ok hafði mörðr af hina mestu svívirðu.

[5] Síðan ríða [menni] öll heim af þíngi. þey bræðr riðu svá vestur til reykjardals, höskuldr ok hrútr, ok gistu at lundi. þar bjó þjóstólfr sonr bjarnar gullbera. regn hafði verit mikit um daíginn, ok váru mönn* orðin vot mjök, ok váru görvir lángeldar. þjóstólfr búandi sat á meðal þeira höskulds ok hrúts. sveinar tvey ljeku á gólfinu – þey váru veizlusveinar þjóstólfs – ok ljek mær einun hjá þeim. þey váru málgi mjök; því at þey váru úvitri. annart þeira mælti ”ek skal þjer mörðr vera ok stefna þjer af koninu ok finna þat til foráttu, at þú hafir eigi sorðit hana.” annart svaraði ”ek skal þjer hrútr vera: tel ek þik af allri fjárheimtunni, ef þú þorir eigi at berjaz við mik.” þetta mæltu þey nökkurum sinnum. þá gerðiz hlátr mikill af [heimafólki]. þá reiddiz höskuldr ok laust sveinit – þat þeira er mörðr nemndiz – með sprota, enn sprotinn kom í andlitit ok sprakk fyrir. höskuldr mælti við sveinit: ”verð úti ok drag eíngan spott at oss.” hrútr mælti ”gakk híngat til mín.” sveinit gerði svá. hrútr dró fingrgull af hendi sjer ok gaf til þess ok mælti: ”Far í braut ok leita á ekkert mann* síðan.”sveinit fór í braut ok mælti ”þínum dreíngskap skal ek við bregða æ síðan.” af þessu fjekk hrútr gott orð. síðan fóru þey vestr heim. ok er nú lokit þrætum þeira marðar.

–––––

Til Neðanmáls 1 – 8 tota